Sunday, November 11, 2018

Palmyra Palm, Borassus palm, toddy palm, wine palm

તાડ - ગલેલી
Common name: Palmyra Palm, Borassus palm, toddy palm, wine palm
Hindi: ताड़ , ताल , त्रृणराज
Marathi: ताड
Tamil: talam
Malayalam: karimpana
Telugu: tatichettu
Kannada: olegari, taalegari,
Bengali: taala
Konkani: eroal

બોટનિકલ નામ : Borassus Flabellifer

તાડ એ એવું વૃક્ષ છે કે લગભગ બધા ઓળખતા જ હોય. ઉનાળામાં એના ફળનો અમૃત જેવો સ્વાદ આદિવાસી અને ગ્રામ્યવિસ્તારોમાં ખૂબ જ મજાથી માણવામાં આવે છે. ગામડામાં કલ્પવૃક્ષ ગણાતું આ ઝાડ છેલ્લા ઘણા વર્ષોમાં નિરૂપયોગી ગણી ખૂબ ઝડપથી દૂર કરાવામાં આવી રહ્યું છે. આધુનિકતાના જમાનામાં આ ઝાડનો ઉપયોગ હવે ખાસ થતો નથી. 40 વર્ષ પહેલાના જમાનામાં ગામડાઓમાં ઘર બાંધકામ માટે અગત્યનું ઝાડ હતું. હવે ગ્રામ્ય વિસ્તારોમાં પણ પાકા મકાન ઉપલબ્ધ બન્યા છે અને તાડ વિના કારણે નિરૂપયોગી બન્યા છે.
નર્મદાનાં દક્ષિણ કાંઠે 40 વર્ષ પહેલાનું ગાઢ જંગલ ગાયબ થતા મેં નજરે જોયું છે. હાલ પણ છુટાછવાયાં ઘણા ઝાડ છે. માણસે એમાંથી નશાકારક પીણું તાડી તૈયાર કર્યું અને તાડી પરના પ્રતિબન્ધ વાંકે ઝાડના વિનાશ પ્રત્યે ખૂબ જ બેધ્યાન રખાયું અને એક અદભુત ઝાડ અદ્રશ્ય બનતું ગયું. હજી પણ ભરૂચ રાજપીપળા રોડ પર તવડી અને તરોપા ગામ આ ઝાડથી ઘેરાયેલા છે અને તવડી ગામ તાડના ઝાડને કારણે અદભુત સુંદરતા પામેલું છે.

ઉપયોગ : ગરીબોનુ કલ્પવૃક્ષ કહી શકાય. દરેક ભાગનો રોજબરોજના જીવનમાં ઉપયોગ થાય છે.
* નીરો ( ટોડી ) પીણુ , ગોળ અને ખાંડ બનાવવા
* કાચા ફળમાંથી નીકળતો મલાઈદાર ગર ખૂબ જ સ્વાદિષ્ટ અને આરોગ્યપ્રદ ગણાય છે.
*સુકાફળમાંથી નીકળતા ગરનો ઉપયોગ ઘણી બંગાળી મીઠાઈમાં થાય છે
*વિનેગર, Palmwine, દવા, લાકડુ તથા ફળનો સીધો વપરાશ.
*પાંડદાનો ઉપયોગ ઝુપડાનુ છાપરુ, હાથપંખો, હેટ, Baskets, Brushes, સાવરણી ( ઝાડુ ) વગેરે બનાવવા.
તાડમાંથી મળતા પીણા - નીરાની માહિતી નીચે મુજબ છે. જે નીચે Wealth of India-NISCAIRના એક સંદર્ભગ્રંથમાંથી લીધેલ છે. તે ગ્રંથમાં તેના વૈજ્ઞાનિક સંશોધન પત્રો અંગેના સંદર્ભ પણ આપેલા છે. જે અહી આપવા અશક્ય છે.

Neera નીરો ( અંગ્રેજી - Toddy) એ ફૂલોની કળી/ડાળીમા છેદ કરી ભેગો કરાયેલ મધુરસ છે. જેમાં ભરપૂર કુદરતી શર્કરા, ખનીજતત્વો અને કેટલાક વિટામિન રહેલા હોય છે. નીરોમાં રહેલ Natural Yeast અને ભરપૂર સુગરને કારણે તેને પ્રીઝર્વેટીવ વગર 5-6 કલાકથી વધુ સાચવી શકાતો નથી. આથાની ક્રિયાને ( Fermentation ) લીધે તેમાથી આલ્કોહોલ બને છે અને વધુ સમય રહે તો એસિટિક એસીડ ( વિનેગાર-સરકો) બને છે. જે પીવો હાનિકારક છે.
Content-
Male tree / Female tree
Soluble solids 13.28 % / 14.03 %
Sucrose 12.45% / 12.20 %
Reducing Sugar - 0.8 % / 0.16 %
Pectin 0.04 % / 0.04 %
Minerals 0.55 % / 0.33 %
લોહ, વિટામિન C, વિટામિન Bની ઉણપ ધરાવતા લોકો માટે નીરો પોષકતત્વોથી ભરપૂર પૂરક ખોરાક બની રહે છે. નીરો એ શીતળ, મૂત્રવર્ધક, શક્તિવર્ધક, રેચક ગુણ ધરાવતું અમૃત પીણું છે.

As per The Wealth of the Palms - Rama Roa- P. 423... Toddy ( નીરો) is cooling, diuretic, stimulant, antiplegmatic and laxative. Also useful in inflammatory affections, ulcers and dropsy. It can be priscribed in digestive trouble and sometimes in chronic gonorrhoea. Slightly fermented juice is given to diabetes. It is given as tonic to asthmatic and anamic person. It is excellent source of biologically available riboflavin. This is found to be as effective as riboflavin injection in curing of ariboflavinosis. If fermented and distilled then it is comparable to the best mild champagne or American cider or ginger beer.

Thursday, March 28, 2013

જંગલીબદામ Sterculia foetida


( નોંધ : દેશી બદામTerminalia catappa અને જંગલી બદામ Sterculia foetida  વૃક્ષ અલગ છે )

ભરૂચ શહેરમા  વૃક્ષનુ  સ્થાન  :  જીલ્લા ન્યાયાલયની બહાર, કોર્ટ રોડ પર એક માત્ર વૃક્ષ
( આ ઉપરાંત  દશાન ગામ પાસે (દહેજ-ભરૂચ રોડ પર) એક ફાર્મ મા બે ઝાડ તથા ચંદ્રબાલા એકાદમી, કોંઢ, વાલિયા ખાતે બે ઝાડ છે. કોર્ટ રોડ પરના ઝાડ પરથી બીજ મેળવી મે પાંચ નંગ રોપ તૈયાર કરેલ છે)

આ વૃક્ષ સીધુ અને ખુબ ઉંચુ વધે છે અને ઉત્તર ઓસ્ટ્રેલિયા કે પૂર્વ આફ્રિકાનુ મૂળ વતની મનાય છે, પશ્ચિમ અને દક્ષિણ ભારત વધુ જોવા મળતુ આ વૃક્ષ ભારતનુ વતની બની ગયુ છે.


તસવીર માટે નીચેની લીંક પર ક્લિક કરો :
http://www.flickr.com/photos/lucypassos/3092862564/in/faves-21136021@N00/

Common name: Java Olive, Peon, Poon Tree, Wild Indian Almond, Sterculia nut

Hindi: जंगली बादाम Jangli badam
Gujarati : જંગલી બદામ 
Marathi: Goldaru, जंगली बादाम Jangali badam
Tamil: Kutiraippitukku
Malayalam: Pinari, Putiyunrtti, Pottakkavalam
Telugu: Manjiponaku, Adavibadam
Kannada: Bhatala penari
Bengali: জংগলী  বাদাম Jungli Badam
Konkani: Nagin, Viroi
Sanskrit: Vitkhadirah 


Botanical name: Sterculia foetida   
Family: Sterculiaceae (Cacao family)

ખુબ જ ઉંચુ વધતુ આ વૃક્ષ દેખાવમા શિમળાના વૃક્ષને મળતુ આવે છે પણ વૃક્ષની છાલ પર શિમળાની જેમ ભીંગડા નથી. પર્ણો છ થી સાત ના  ઝુમખામા, દેખાવે લંબગોળ અને ટોચ પર અણીવાળા હોય છે. આપણે ત્યા ફેબ્રુઆરી માર્ચ મા ફૂલ આવે છે અને ત્યારબાદ નવા પર્ણો પણ આવે છે. ફૂલમાથી તૈયાર થયેલા ફળ બીજા વર્ષે આપોઆપ ફાટી જાય છે. જેમા દસથી વધુ બીજ હોય છે જે કાળા-ભૂખરા રંગનુ આવરણ ધરાવતા અને સીંગદાણાથી મોટા કદના હોય છે. બીજને શેકીને ખાવાના ઉપયોગમા પણ લઇ શકાય છે. બીજમા તેલુ પ્રમાણ સારુ એવુ હોય છે અને તે ખાદ્ય છે. ઝાડનુ લાકડુ ફર્નિચર બનાવવા ઉપયોગમા લઇ શકાય.

માહિતી સ્ત્રોત :  http://www.worldagroforestry.org/Sea/Products/AFDbases/AF/asp/SpeciesInfo.asp?SpID=98

https://www.facebook.com/notes/nitin-kumar-bhatt/%E0%AA%AD%E0%AA%B0%E0%AB%82%E0%AA%9A-%E0%AA%B6%E0%AA%B9%E0%AB%87%E0%AA%B0%E0%AA%A8%E0%AA%BE-%E0%AA%B5%E0%AB%83%E0%AA%95%E0%AB%8D%E0%AA%B7%E0%AB%8B-1-%E0%AA%9C%E0%AA%82%E0%AA%97%E0%AA%B2%E0%AB%80%E0%AA%AC%E0%AA%A6%E0%AA%BE%E0%AA%AE-sterculia-foetida/10151810180678448

Saturday, May 29, 2010

નોની ( ઇન્ડીયન નોની ) નામે હાલમા બહુચર્ચિત પ્રોડ્ક્ટ જોરશોરથી વેચાય રહી છે અને ખૂબ મોઘી છે પણ તેની શોધ ચલાવતા ખબર પડી કે તે ભારતના જગલોમા સહેલાઇથી મળી આવતુ ઝાડ છે.


Family: Rubiaceae

Genus: Morinda

Species: M. citrifolia



આપણે ત્યા જુદા જુદા નામ આ પ્રમાણે છે.

English : Morinda tree

Hindi: आल Aal

Gujarati - aal . આલ

Marathi: धौला Dhaula

Tamil: Mannanunai, Mannanatti

Malayalam: Mannappavitta

Telugu: Maddi

Kannada: Haladipavette, Maddi

Oriya: Achu, Pindra

Urdu: Togar mughalai

Sanskrit: Paphanah. આચ વગેરે નામથી ઓ્ળખાય છે.
 
હવાઇ ટાપુઓ પર ચમત્કારીક દવા તરીકે ઉપયોગ થાય છે.


આ ઝાડ્નુ ભારતીય જગલોમા સારૂ એવુ અસ્તિત્વ છે. સ્થાનિક સ્તરે મળતા ક્રિકેટ બેટ ( નાના બાળકો માટેના) આ ઝાડના લાકડામાથી બને છે અને સ્‍સ્કૃત્મા આચ તરીકે અને ગુજરાતીમા આલ તરીકે ઓળખાય છે.

થોડા દિવસ પહેલા એક વનકેડીભ્રમણના કાર્યક્રમ સમયે તે ઝાડ મે પ્રથમવાર જગલમા જોયુ.
 
પણ  નોની ના ચમત્કારિક ગુણો અગે હજી કોઇ દસ્તાવેજી માન્યતા મળી નથી એટલે તેના પ્રચારમા જણાવાતા ચમત્કારીક ગુણો શન્કાસ્પદ ગણી શકાય.    

Thursday, May 6, 2010

દેશી બદામ (Terminalia catappa )

આપણા દેશમા આ વૃક્ષ દેશી બદામ, બગાળી બદામ વગેરે ઓળખાય છે. અગ્નિ એશિયામા સી આલમન્ડ (sea Almond), બીચ આલમ્ન્ડ, ટ્રોપિકલ આલમન્ડ તરીકે પ્રચલિત છે.

અન્ય ભારતીય નામ

English : Indian Almond

Hindi: जंगली बादाम Jangli badam

Marathi: जंगली बादाम Jangli badam

Tamil: Nattuvadumai, Vadumai

Malayalam: Ketapag

Telugu: Tapasataruvu • Kannada: Kadubadami

Oriya: Desiyobadamo

Gujarati: દેશી બદામ

Sanskrit: Kshudrabija, Desabadama

Botanical name: Terminalia catappa Family: Combretaceae (Rangoon creeper family)

( આપણા દેશમા જગલી બદામ તરીકે ઓળખાતુ અન્ય એક વૃક્ષ પણ થાય છે પણ તે દેશી બદામથી બધી બાબતે જુદુ છે. ભારતના જન્ગલોમા શીમળાના જેવુ દેખાતુ અને તેના જેવા જ પાન ધરાવતુ Java Olive ( Sterculia foetida ) વૃક્ષ પણ જગલી બદામ તરીકે ઓળખાય છે. )

દેશી બદામ શહેરી વિસ્તારમા પણ શોભાના વૃક્ષ તરીકે જોવા મળે છે. સુન્દર આકાર અને ગાઢ છાયડાને કારણે શહેરી વિસ્તારોમા આ સામાન્ય વૃક્ષ છે.

ફળ પાકે ત્યારે તેનો ઉપરનો માવો ખટાશયુક્ત હોવાથી બાળકો મજાથી ખાય છે. કેટલીક સીલેક્ટેડ જાતોના ફળ ખુબ જ સ્વાદિસ્ટ લાગે છે. ઉપરના કઠણ ભાગને તોડતા તેમાથી બદામ જેવુ જ બીજ ( મીન્જ ) નીકળે છે અને તેનો સ્વાદ બદામ જેવો જ હોય છે.
---
દેશી બદામ બીજ મા આશરે ૩.૫૬% ભેજ, ૫૨ % ફેટ-ચરબી(તેલ), ૨૫ % પ્રોટીન, ૧૪.૬ % રેસા, ૫.૯૮ ખાડ (સુક્રોઝ) વગેરે હોય છે.

દેશી બદામના બીજના તેલના ગુણ બદામના તેલ જેવા જ હોય છે અને બદામના તેલની અવેજીમા વાપરી શકાય છે.



( ભારતીય સપદા - Wealth of India, Vol- XI )
કોકમ ( Garcinia Indica ) kokam butter Tree
( Garcinia Indica ) kokam butter Tree
આમ તો ભારતમા સારુ એવુ પ્રસ્થાપિત છે પણ મૂળ ઝાન્ઝીબારથી આવેલુ માનવામા આવે છે.

ખટાશ યુક્ત હોય છે એટલે સૂકવેલા કોકમ દાળ-શાકમા ખટાશ માટે પ્રચલિત છે. ( આમલી ની જગ્યા વપરાય છે )

તેના ફળનુ શરબત ખાસ પ્રચલિત છે અને ગરમીના દિવસોમા તરસ છીપાવનારુ અને ઠન્ડક આપનારુ મનાય છે.

ઔષધિય ગુણની વાત કરવામા આવે તો Cardio Tonic ગણાય છે તે ઉપરાત piles, મરડ, પેટના રોગો અને હદયની તકલીફોમા લાભદાયી મનાય છે.

તેના બીજનુ તેલ કોકમના ઘી ( kokam butter ) તરીકે ઓળખાય છે. બીજમા તેલ્નુ પ્રમાણ ૨૩-૨૬ % જેટલુ હોય છે અને ખાદ્ય છે પણ ખાસ કરીને કોસ્મેટીક્સ, મલમ, લોશન વગેરે બનાવવા માટે વપરાય છે. શિયાળામા ફાટેલા હોથ, પગ અને સૂકી ચામડી માટે અસરકારક છે અને તે માટે ખાસ ઉપયોગમા લેવાય છે.

( Wealth of India, Vol- IV, Page 101 )

પૂરક માહિતી નોધ ;;;

કોકમની જાતિનુ જ વૃક્ષ Garcinia Mangostana તેના ફળ મેન્ગોસ્ટીન (Mangosteen ) માટે પ્રખ્યાત છે અને તેના ફળની ગણ્ના દુનિયામા one of the most delicious among tropical fruit તરીકે થાય છે. ભારતમા ફકત નીલગીરીના પહાડી પ્રદેશમા બારેમાસ ભેજવાળા ભાગોમા જ સારી રીતે થાય છે જોકે અગ્નિ એશિયાના દેશોમા તેનુ ઉત્પાદન નોધ પાત્ર છે.

The roselle (Hibiscus sabdariffa) ખાટી ભીંડી

ખાટી ભીંડી (Revised post ) 
The roselle (Hibiscus sabdariffa) 
 Botanical name: Hibiscus sabdariffa    Family: Malvaceae (Mallow family)

Common name: 

Sanskrit: Ambasthaki 
English : Roselle, Hibiscus, Jamaica sorrel, Red sorrel
Hindi:  Lal Ambari, Patwa
Marathi: Laal-ambaari, tambdi-ambadi 
Tamil: simaikkasuru, sivappukkasuru, shimai-kashuruk-kirai 
Malayalam: polechi, puli-cheera 
Telugu: erragomgura, erragonkaya, ettagomgura

Kannada: kempupundrike, plachakiri, pundibija
Bengali: chukar
Assamese: Chukiar, Tengamora 
Manipuri: সিলো সৌগৰী Silo-sougree
Mizo: Lekhar-anthur 

 
ખાટી ભીડી --- ઊષ્ણ કટિબધમા આવેલા લગભગ બધા દેશોમા થતો છોડ છે. ભારતમા તેની ઘણી બધી જાત નોધાયેલી છે પણ તેમાની મોટાભાગની જાતનો ઉપયોગ તેના છોડમાથી શણ જેવા રેસા મેળવી તેમાથી દોરડા, જાડા કાપડ, કોથળા વગેરે માટે થાય છે. વધુ પ્રમાણમા રેસા આપતી જાતો ફળ મેળવવા માટે ખાસ ઉપયોગી નથી પણ ખાટી ભીડી તરીકે ઓળખાતો ફળ પર લાલ પાખડી ધરાવતો છોડ ખોરાક અને વિવિધ બનાવટો માટે ઉપયોગી છે.


ખાટી ભીડી ના પાદડા અને તેના ફળ (જીડવા/ડોડ્વા ) પર આવરણ તરીકે રહેતી માવાદાર લાલ રગની પાખડી ખોરાક અને દવા તરીકે વિશ્વના ઉષ્ણ કટિબધના દેશોમા મોટા પાયે ઉપયોગમા લેવાય છે. તે મૂત્ર વધારનાર અને રેચક ગણાય છે અને તેની પાખડીમા Anti-Oxident Chemicals ના સારા એવા પ્રમાણને કારણે કેન્સર, હદય ના રોગો અને ચેતાતત્રના રોગોમા ઉપયોગી ગણાવાય છે. આ અગેના શસોધનોની માહિતિ ખાસ ઉપલબ્ધ નથી પણ ઉપરના રોગોમા ફાયદાકારક ગણવામા આવે છે.

પરતુ Pregnancy and Breastfeeding દરમિયાન લેવુ હિતાવહ નથી ( Ref : Ernst E. Herbal medicinal products during pregnancy: are they safe? BJOG . 2002;109(3):227-235. )

Herbs and Supplements to Avoid During Pregnancy and Breastfeeding

( http://healthlibrary.epnet.com/GetContent.aspx?token=e0498803-7f62-4563-8d47-5fe33da65dd4&chunkiid=35536 )

ખાટી ભીડી એના નામ પ્રમાણે સ્વાદમા ખટાશયુકત પણ મજેદાર સ્વાદ ધરાવે છે. તેની ખટાશનુ મુખ્ય કારણ તેમા રહેલા (Oxalic, malic, citric, stearic, tartaric અને hibiscic acid (lactone of hydroxycitric acid) ને કારણે હોય છે.
Dry calyx સૂકી પાંખડીઓ

તેના જીડવા/ડોડવા પર રહેલી માવાદાર પાખડી એકઠી કરી તેમાથી સીરપ, જામ, જેલી વગેરે બનાવી શકાય છે. આમાથી તૈયાર કરેલ શરબત ખૂબ જ લહેજતદાર, ઠડક અને તાજગી આપનારુ હોય છે. પાખડી સૂકવીને સગ્રહ કરી શકાય છે. જેનો ઉપયોગ દાળ/શાક વગેરેમા ( આમલી કે કોકમ ના બદલે વપરાય છે ) ઉપયોગ થાય છે.

આફ્રિકાના દેશોમા તેના પાન અને ફળની પાખડીનો ઉપયોગ હર્બલ ટી બનાવવામા મોટા પાયે થાય છે અને તેને તદુરસ્તી માટે ખૂબ જ ઉપયોગી મનાય છે.

હાયપરટેન્શન, હદય ના રોગો, કેનસર ના રોગો માટે આગળ જણાવ્યુ તેમ ફાયદાકારક છે.

તેના છોડ્માથી રેસા મેળવી આદિવાસી લોકો મજબૂત દોરડા બનાવે છે જે તેમને રોજગારી પૂરી પાડે છે.

More and useful info on :
Indian Links :
http://nopr.niscair.res.in/bitstream/123456789/3775/1/NPR%208%281%29%2043-47.pdf
http://nopr.niscair.res.in/bitstream/123456789/3769/1/NPR%208%281%29%2077-83.pdf
http://nopr.niscair.res.in/bitstream/123456789/3860/1/IJEB%2047%284%29%20276-282.pdf
International Links :

http://www.hort.purdue.edu/newcrop/duke_energy/Hibiscus_sabdariffa.html
http://www.hort.purdue.edu/newcrop/morton/roselle.html
http://en.wikipedia.org/wiki/Roselle_%28plant%29

ખટુબડા Phyllanthus acidus Star Gooseberry

ખટુબડા   Phyllanthus acidus 
West Indian Gooseberry

શાસ્ત્રીય નામ ; Phyllanthus acidus

માડાગાસ્કરનુ વતની પણ દક્ષિણ પશ્ચિમ ભારતમા ફેલાયેલુ છે. દક્ષિણ ગુજરાતમા ખટુબડા તરીકે ઓળખાય છે. અગેજીમા વેસ્ટ ઇન્ડીયન ગૂઝબેરી ( West Indian Gooseberry )  અથવા  Star Gooseberry તરીકે ઓળખાય છે.

આમળા જેવા આકારનુ પણ આમળાથી નાનુ ફળ પણ ખૂબ જ ખાટુ છે. મીઠુ - મરચુ ભભરાવી થોડી વાર રાખી મૂકી ખાવામા આવે તો ખટાશ ઓછી થાય છે અને સ્વાદિષ્ટ લાગે છે. માર્ચ અને સપ્ટેમ્બર એમ બે વાર ફળ આવે છે.

મીઠામા એક દિવસ રાખી મૂકી ખાવામા આવે તો ખૂબ જ સ્વાદિષ્ટ લાગે છે. દક્ષિણ ગુજરાતમા પ્રાથમિક શાળાની આસપાસ આમલી,કોઠા, કમરખ ભેગા ખટુબડા પણ વેચાતા જોવા મળે છે.

તેને બાફી માવો છૂટો પાડી ખાડ-સુગર સાથે ભેળવી જામ-જેલી-મુરબ્બા બનાવી સાચવી શકાય છે.

અગ્નિ એશિયાના દેશોમા માછ્લીમાથી બનતી વાનગીઓમા ખટાશ ઉમેરવા ઉપયોગમા લેવાય છે.

૧૦૦ ગ્રામ લીલા માવામા આશરે પ્રમાણ નીચે મુજબનુ હોય છે પણ પ્રદેશ અને ઝાડ દીઠ તેમા ફેરફાર હોય શકે છે.

Moisture 91.9 g

Protein 0.155 g

Fat 0.52 g

Fiber 0.8 g

Ash 0.51 g

Calcium 5.4 mg

Phosphorus 17.9 mg

Iron 3.25 mg

Carotene 0.019 mg

Thiamine 0.025 mg

Riboflavin 0.013 mg

Niacin 0.292 mg

Ascorbic Acid 4.6 mg

ખટુબડાના પલ્પને ખાડની ચાસણી સાથે ભેળવી સીરપ બનાવી સગ્રહી શકાય અને જરૂર પડ્યે પાણી ઉમેરી શરબત તરીકે પીરસી શકાય. ગરમી દિવસોમા ઉપયોગી અને ઠન્ડક આપનારુ બની રહે.